Czy członek zarządu musi złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości, jeśli jedynym wymagalnym długiem spółki kapitałowej jest zaległość podatkowa?
Członkowie zarządu spółek kapitałowych mających tylko jeden wymagalny dług w postaci zaległości podatkowej, mogą mieć wątpliwości, czy są zobowiązani do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki – niezależnie od tego, czy Sąd w takim przypadku po przeprowadzeniu postępowania będzie mógł ogłosić upadłość, czy też nie.
Kwestia ta ma kluczowe znaczenie dla solidarnej odpowiedzialności członka zarządu całym jego majątkiem za zaległości podatkowe spółki kapitałowej.
Kwestię tę analizował w niedawnym orzeczeniu Naczelny Sąd Administracyjny, rozpatrując skargę kasacyjną od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie w sprawie ze skargi na decyzję Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w przedmiocie odpowiedzialności podatkowej osób trzecich.
Skarżący w sprawie pełnił funkcję członka zarządu spółki („Spółka”) w okresie, w którym upływały terminy płatności wskazanych zobowiązań podatkowych. W związku ze stwierdzonymi zaległościami podatkowymi Spółki, organ pierwszej instancji wydał decyzje wymiarowe za poszczególne miesiące 2014 r. (mają one walor decyzji ostatecznych), które korygowały rozliczenie Spółki w deklaracjach VAT-7. Prowadzone wobec Spółki postępowanie egzekucyjne nie doprowadziło do zaspokojenia wierzytelności i zostało umorzone.
Zebrany w sprawie materiał dowodowy wskazywał, że Spółka posiadała (i nadał posiada) zaległości podatkowe w podatku od towarów i usług za miesiące od stycznia do czerwca 2014 r. Skarżący nie złożył jednak wniosku o ogłoszenie upadłości Spółki. Nie zostało także wskazane mienie Spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych w znacznej części.
Rozpatrując skargę kasacyjną Sąd analizował, czy w przypadku istnienia jednego wierzyciela (dług stanowiący zaległość podatkową), członek zarządu spółki kapitałowej powinien złożyć wniosek o ogłoszenie spółki, aby uwolnić się od odpowiedzialności na podstawie art. 116 § 1 pkt 1 lit. a Ordynacji Podatkowej.
Naczelny Sąd Administracyjny stanął na stanowisku, że nawet niewykonywanie wymagalnych zobowiązań wobec jednego wierzyciela nie zwalnia członka zarządu od zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości, nie do niego bowiem należy rozstrzygnięcie o zasadności wniosku.
Jak wyjaśnił przy tym Naczelny Sąd Administracyjny : „W orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego jednolicie prezentowany jest bowiem pogląd, że z niewypłacalnością dłużnika, o czym mowa jest w art. 10 i art. 11 ust. 1 i 2 PrUpad, mamy również do czynienia, gdy dłużnik ten nie zaspakaja jednego tylko wierzyciela (…) Przesłanka egzoneracyjna wymieniona w art. 116 § 1 pkt 1 OrdPU odnosi się bowiem wyłącznie do zgłoszenia wniosku, a nie do skutku tego wniosku, jakim jest ogłoszenie upadłości. Wniosek należy złożyć wówczas, gdy zaistnieją przesłanki niewypłacalności dłużnika, określone w art. 10 i art. 11 PrUpad Jeżeli zatem dłużnik nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań, powinien taki wniosek zawsze złożyć.”
Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził dalej: „Odróżnić należy przy tym obowiązek zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości od skuteczności tego wniosku i ogłoszenia upadłości przez sąd upadłości. Dłużnik ma jedynie obowiązek dokonania oceny, czy wykonuje swoje wymagalne zobowiązania, natomiast oceny, czy faktycznie zaistniały przesłanki do ogłoszenia upadłości władny jest dokonać wyłącznie sąd właściwy w sprawach upadłości (…). To do sądu upadłości należy zatem ocena, czy faktycznie zobowiązania nie są wykonywane i czy istnieją podstawy do wszczęcia postępowania upadłościowego. Nawet zatem niewykonywanie wymagalnych zobowiązań wobec jednego wierzyciela nie zwalnia członka zarządu od zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości, nie do niego bowiem należy rozstrzygnięcie o zasadności wniosku. Art. 116 § 1 pkt 1 lit. a). OrdPU nie daje członkowi zarządu takiego uprawnienia.”.
Omawiany wyrok: Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 1 lutego 2022 r. sygn. akt III FSK 4714/21.