Sędzia-komisarz nie będzie już rozstrzygać o tym, kto i w jakim zakresie obowiązany jest do zwrotu składników majątkowych do masy upadłości w przypadku uznania czynności za bezskuteczną w stosunku do masy upadłości.
Przepisy prawa upadłościowego zawierają szereg mechanizmów dotyczących bezskuteczności i zaskarżania czynności dokonanych przez upadłego przed ogłoszeniem upadłości, jak również zawierają regulacje dotyczące skutków bezskuteczności czynności prawnych dłużnika.
Stwierdzenie bezskuteczności czynności prawnych dłużnika wymaga w praktyce przeprowadzenia dwuinstancyjnego postępowania sądowego. W obecnym systemie nie oznacza to jednak, że po zakończeniu tego postępowania masa upadłości automatycznie odzyska utracone składniki majątkowe.
Zgodnie z przepisami, jeżeli czynność upadłego jest bezskuteczna z mocy prawa lub została uznana za bezskuteczną, wówczas to, co wskutek tej czynności ubyło z majątku upadłego lub do niego nie weszło, podlega przekazaniu do masy upadłości.
W aktualnie obowiązującym stanie prawnym, jeżeli osoba obowiązana do przekazania składników majątkowych do masy upadłości nie wykonuje swojego obowiązku na wezwanie syndyka, sędzia-komisarz wskazuje taką osobę lub takie osoby i określa zakres obowiązku każdej z nich. Na postanowienie sędziego-komisarza przysługuje zażalenie. Co jednak istotne, prawomocne postanowienie ma moc tytułu wykonawczego.
Wyjaśnić trzeba, iż tytuł wykonawczy to dokument, który uprawnia komornika do prowadzenia egzekucji.
Nowelizacja z dnia 28 maja 2021 r. wprowadza istotne zmiany w omawianym zakresie.
Art. 134 ust. 1a Prawa upadłościowego w brzmieniu nadanym nowelizacją z dnia 28 maja 2021 r., która wchodzi w życie w omawianym zakresie 1 grudnia 2021 r., przewiduje, że: „Jeżeli osoba obowiązana do przekazania składników majątkowych do masy upadłości nie wykona swojego obowiązku na wezwanie syndyka, a obowiązek przekazania składników majątkowych do masy upadłości nie został stwierdzony prawomocnym orzeczeniem, syndyk może w drodze powództwa żądać nakazania przekazania składników majątkowych do masy upadłości. Powództwo wnosi się do sądu upadłościowego.”.
Tym samym po wejściu w życie zacytowanego przepisu, to nie Sędzia-komisarz, a Sąd Upadłościowy będzie decydować o tym, kto i w jakim zakresie obowiązany jest do zwrotu składników majątkowych do masy upadłości w przypadku uznania czynności za bezskuteczną w stosunku do masy upadłości.
W związku z tym po przeprowadzeniu pierwszego dwuinstancyjnego postępowania sądowego dotyczącego stwierdzenia bezskuteczności, Syndyk będzie musiał – po jego prawomocnym zakończeniu i w razie braku dobrowolnego zwrotu do masy upadłości – inicjować kolejne postępowanie (wnosząc pozew) i uczestniczyć w kolejnym dwuinstancyjnym postępowaniu zmierzającym do stwierdzenia, co dokładnie podlega przekazaniu do masy upadłości. Dopiero wówczas Syndyk będzie mógł zwrócić się o przeprowadzenie egzekucji do organów egzekucyjnych.
W uzasadnieniu projektu ustawy wskazano, iż: „Celem zmiany art. 134 ust. 1a p.u. jest zapewnienie gwarancji procesowych wobec drugiej strony czynności prawnej dokonanej przez upadłego z pokrzywdzeniem wierzycieli.”.
Do omawianego przepisu dodano także ust. 1b, zgodnie z którym Sąd może zabezpieczyć powództwo przez ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania składników majątkowych objętych powództwem.
Uzasadnienie ustawy nie odnosi się w szczególności do tego, jakie skutki wprowadzona regulacja będzie miała dla czasu trwania postępowań upadłościowych oraz nie rozwiązuje wątpliwości dotyczących kosztów związanych z wniesieniem powództwa i prowadzeniem postępowania, jak również wątpliwości związanych ze sposobem zabezpieczenia masy upadłości, gdy bezskuteczna czynność dotyczy środków pieniężnych (np. bezskuteczność czynności prawnej polegającej na dokonaniu zapłaty – zob. „Spłata długu zaciągniętego przed okresem ochronnym wynikającym z art. 128 Prawa upadłościowego może zostać ubezskuteczniona w postępowaniu upadłościowym”).
Autorzy: adwokat i doradca restrukturyzacyjny Piotr Duda i adwokat i doradca restrukturyzacyjny Anna Wasilewska