Czy postępowanie kasacyjne może być kontynuowane w przypadku ogłoszenia upadłości pozwanego?
Stan faktyczny:
Wyrokiem z dnia 29 marca 2022 r. Sąd Apelacyjny w sprawie z powództwa XX przeciwko Bank S.A. w W. o zapłatę i ustalenie, zmienił na skutek apelacji powódki wyrok Sądu Okręgowego w ten sposób, że ustalił, iż umowa kredytu hipotecznego indeksowanego do CHF wraz z aneksem zawarta pomiędzy poprzednikiem prawnym pozwanego a XX jest nieważna w całości.
Od wyroku skargę kasacyjną wniósł pozwany.
Zagadnienie – kontynowanie postępowania kasacyjnego w przypadku ogłoszenia upadłości pozwanego
Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, iż kwestią wstępną w postępowaniu stanowi zagadnienie dopuszczalności kontynuowania postępowania kasacyjnego w sytuacji, w której w 2023 r. została ogłoszona upadłość pozwanego.
Postanowieniem z 31 lipca 2023 r. Sąd Najwyższy m.in. zawiesił postępowanie w sprawie, a nadto podjął je z udziałem syndyka masy upadłości.
Stanowisko Sądu Najwyższego
Ustawodawca przyjął, że przesłanką zawieszenia postępowania jest ogłoszenie upadłości strony.
Sąd zawiesza postępowanie z urzędu, jeżeli postępowanie dotyczy masy upadłości.
Jednocześnie zgodnie z Prawem upadłościowym, po ogłoszeniu upadłości postępowania sądowe, administracyjne lub sądowoadministracyjne dotyczące masy upadłości mogą być wszczęte i prowadzone wyłącznie przez syndyka albo przeciwko niemu.
Przedmiotem postępowania, w toku którego wniesiono skargę kasacyjną w omawianym stanie faktycznym, było żądanie ustalenia nieważności umowy kredytowej oraz żądanie zapłaty. Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że roszczenia te dotyczą masy upadłości, ponieważ odnoszą się do praw i obowiązków dotyczących mienia wchodzącego w skład masy upadłości. Roszczenia te mogą przy tym oddziaływać (korzystnie lub niekorzystnie) na majątek wchodzący w skład masy upadłości.
Dalej Sąd Najwyższy wskazał, iż w orzecznictwie tego Sądu wyrażone zostało stanowisko, zgodnie z którym art. 145 ust. 1 Prawa upadłościowego nie dotyczy postępowania kasacyjnego, a przepis ten odnosi się do przypadku, gdy przed ogłoszeniem upadłości nie zostało zakończone prawomocnie postępowanie o tego rodzaju wierzytelność, względnie, gdy w wyniku kontroli kasacyjnej prawomocny wyrok został uchylony, a sprawa przekazana do ponownego rozpoznania. W takim przypadku art. 145 ust. 1 Prawa upadłościowego stosuje sąd, któremu sprawa została przekazana przez Sąd Najwyższy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy wskazał, że postępowanie kasacyjne wszczęte na skutek skargi upadłego lub syndyka w sprawie, w której doszło do prawomocnego zasądzenia wierzytelności podlegającej zgłoszeniu do masy upadłości nie stanowi postępowania o wierzytelność, która podlega zgłoszeniu do masy upadłości w rozumieniu art. 145 Prawa upadłościowego, a jego przedmiotem jest rozstrzygnięcie co do prawidłowości prawomocnego orzeczenia sądu drugiej instancji odnoszącego się do tej wierzytelności.
W związku z powyższym, postępowanie kasacyjne może toczyć się już wtedy gdy wystąpiły przesłanki z art. 180 § 1 pkt 5 Kodeksu Postępowania Cywilnego.
Sąd Najwyższy swoje stanowisko wyjaśnił następująco: „Nie można pominąć, że dysponowanie przez wierzyciela prawomocnym wyrokiem zasądzającym roszczenie ma istotny wpływ na kształt listy wierzytelności, równocześnie istotnie ograniczając uprawnienia dłużnika (upadłego). Wierzytelność stwierdzoną prawomocnym wyrokiem sędzia-komisarz umieści na liście wierzytelności, będąc związany treścią zapadłego orzeczenia. Upadły może kwestionować umieszczenie określonej wierzytelności na liście, jednakże w odniesieniu do wierzytelności stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem sądu, jego sprzeciw może być oparty tylko na zdarzeniach powstałych po zamknięciu rozprawy w sprawie, w której orzeczenie zostało wydane (art. 258 ust. 2 PrUpad). Przyjęcie poglądu, że podjęcie postępowania kasacyjnego byłoby możliwe po wyczerpaniu trybu z art. 145 ust. 1 PrUpad definitywnie zamykałoby zatem upadłemu ścieżkę postępowania kasacyjnego, a trudno przyjąć, by taka była wola ustawodawcy. Wszak ustawodawca dążył jedynie do wykluczenia równoległego toczenia się dwóch lub więcej postępowań rozpoznawczych dotyczących wierzytelności podlegających zaspokojeniu z masy upadłości.”.