Czy w każdym przypadku należy zwrócić Syndykowi ruchomości upadłego objęte zastawem rejestrowym?
Stan faktyczny
Pozwana spółka z o.o. udzieliła pożyczki innej spółce (dalej: „Upadła”), która następnie została postawiona w stan upadłości.
Na zabezpieczenie spłaty pożyczki został ustanowiony zastaw rejestrowy m.in. na skrzyniopaletach oraz wózku widłowym będących własnością Upadłej. Ruchomości zostały jednak wcześniej wydane pożyczkodawcy (jeszcze przed zawarciem umowy pożyczki i zastawu rejestrowego).
Umowa zastawu uprawniała pozwanego-pożyczkodawcę do zatrzymania przedmiotu zastawu do czasu spłacenia przez Upadłą całej kwoty pożyczki wraz z odsetkami i kosztami. Zgodnie z umową, dopiero z chwilą spłaty całego zadłużenia aktualizował się obowiązek pozwanego niezwłocznego wydania rzeczy Upadłej jako zastawcy (dająca w zastaw).
Sąd ustalił, iż poza umową zastawu rejestrowego zawartą przez pozwanego z upadłą Spółką, stron nie wiązała żadna inna umowa, której przedmiotem byłoby prawo pozwanego do korzystania z ruchomości stanowiących własność Spółki. To właśnie z postanowień umowy zastawu rejestrowego wynikało prawo pozwanego do posiadania rzeczy, korzystania z rzeczy i zatrzymania rzeczy, pomimo, że prawo własności rzeczy przysługiwało Upadłej.
W sprawie powód nie udowodnił spłacenia pożyczki, a w konsekwencji umowa zastawu rejestrowego nie wygasła.
Ogłoszona została upadłość pożyczkobiorcy.
Wobec braku dobrowolnego zwrotu ruchomości przez pozwanego, Syndyk wniósł pozew o wydanie Syndykowi niezwróconych ruchomości, których dotyczył ustanowiony zastaw rejestrowy.
Stanowisko Sądu II instancji w sprawie
W ocenie Sądu okoliczność, iż powód nie udowodnił spłacenia pożyczki, a w konsekwencji umowa zastawu rejestrowego nie wygasła, nie podważa zasadności powództwa Syndyka o wydanie ruchomości.
Sąd wyjaśnił, iż umowa zastawu rejestrowego może w swej treści przewidywać prawo zastawnika (biorącego w zastaw) do zaspokojenia przez przejęcie przez niego na własność przedmiotu zastawu rejestrowego. Wtedy w przypadku ogłoszenia upadłości zastawcy (dającego w zastaw) zastawnik zastawu rejestrowego (biorący w zastaw) może zaspokoić się z przedmiotu zastawu przez jego przejęcie albo zbycie w trybie określonym w ustawie o zastawie rejestrowym.
W takim przypadku, jeżeli rzecz obciążona zastawem rejestrowym znajduje się w posiadaniu zastawnika (biorącego w zastaw) lub osób trzecich, zastawnik (biorący w zastaw) zawiadamia o zaspokojeniu się syndyka. Sędzia-komisarz może wyznaczyć zastawnikowi (biorącemu w zastaw) stosowny termin do zaspokojenia się z przedmiotu zastawu. Jeżeli zastawnik (biorący w zastaw) nie skorzystał z tego prawa w wyznaczonym terminie, osoba, u której znajduje się rzecz obciążona zastawem rejestrowym, obowiązana jest wydać przedmiot zastawu syndykowi.
Po przekazaniu przedmiotu zastawu syndyk dokonuje jego sprzedaży. Suma uzyskana ze sprzedaży podlega podziałowi, z uwzględnieniem art. 336 i 340 Prawa upadłościowego, czyli przez podział sum uzyskanych ze sprzedaży przedmiotu obciążonego. Przepis ten stanowi, że sumy uzyskane z likwidacji rzeczy obciążonych zastawem rejestrowym, przeznacza się na zaspokojenie wierzycieli, których wierzytelności były zabezpieczone na tych rzeczach lub prawach, z zachowaniem przepisów Prawa upadłościowego. Kwoty pozostałe po zaspokojeniu tych wierzytelności wchodzą do funduszów masy upadłości.
Umowa zastawu rejestrowego zawarta przez pozwanego i Upadłą w omawianym sporze sądowym nie zastrzegała pozwanemu jako zastawnikowi (biorącemu w zastaw) prawa do zaspokojenia jego wierzytelności przez przejęcie przez niego na własność przedmiotu zastawu rejestrowego. W konsekwencji nie mógł on złożyć syndykowi oświadczenia o zaspokojeniu się z przedmiotu zastawu i takiego oświadczenia nie złożył.
W takiej sytuacji uprawnienia pozwanego jako zastawnika (biorącego w zastaw) są takie same jak zastawnika (biorącego w zastaw), dla którego w umowie zastawu zastrzeżono prawo przejęcia na własność przedmiotu zastawu, a który z tego prawa nie skorzystał.
Tym samym pozwany jako zastawnik (biorący w zastaw) posiadający rzecz stanowiącą przedmiot zastawu rejestrowego jest zobowiązany wydać ją Syndykowi na jego żądanie.
Z tych względów żądanie wydania przez pozwanego wózka widłowego i 400 skrzyniopalet było uzasadnione.
Rzeczy te były własnością Spółki. Zostały wydane przez Upadłą pozwanemu i on odpowiada za zwrot tych ruchomości Syndykowi. Ze względu na ogłoszenie upadłości zastawcy (dający w zastaw), zastawnik (biorący w zastaw) będący w posiadaniu przedmiotu zastawu na żądanie syndyka ma obowiązek wydać Syndykowi masy upadłości rzecz stanowiącą przedmiot zastawu, pomimo że wierzytelność pozwanego, którą zabezpieczał zastaw, nie została zaspokojona. Zaspokojenie wierzytelności zastawnika (biorącego w zastaw) następuje na wyżej opisanych zasadach Prawa upadłościowego.