Kaucja gwarancyjna wniesiona przez upadłego może podlegać zwrotowi wcześniej niż wynika to z umowy zawartej z upadłym. Sytuacja taka może mieć miejsce w przypadku, gdy Syndyk odstąpi za zgodą Sędziego-Komisarza od umowy kaucji gwarancyjnej ze skutkiem na dzień ogłoszenia upadłości.
Wiele podmiotów działających na rynku zabezpiecza realizację obowiązków wynikających z umów poprzez ustanowienie mechanizmu kaucji gwarancyjnej.
W dużym uproszczeniu kaucja gwarancyjna polega na wniesieniu przez jedną ze stron umowy środków pieniężnych na rzecz drugiej ze stron umowy, w celu zabezpieczenia realizacji obowiązków ciążących na stronie wnoszącej kaucję gwarancyjną i wynikających z zawartej umowy. Umowa kaucji gwarancyjnej zazwyczaj przewiduje, pod jakimi warunkami i w jakim terminie kaucja gwarancyjna podlega zwrotowi.
W przeszłości zajmowano różne stanowiska co do tego, kiedy i na jakich zasadach kaucja gwarancyjna podlega zwrotowi do masy upadłości w przypadku ogłoszenia upadłości podmiotu wnoszącego kaucję.
Po nowelizacji art. 98 ustawy Prawa upadłościowego obecnie nie powinno budzić wątpliwości, że Syndyk może odstąpić za zgodą Sędziego-komisarza od umowy kaucji gwarancyjnej ze skutkiem na dzień ogłoszenia upadłości. W takiej sytuacji kaucja gwarancyjna podlega zwrotowi do masy upadłości (odrębna kwestia dotyczy tego, w jakiej wysokości kaucja podlega zwrotowi – kwestię tę omówimy w kolejnych wpisach).
Zgodnie bowiem z art. 98 ustawy Prawo upadłościowe:
1./ Jeżeli w dniu ogłoszenia upadłości zobowiązania z umowy wzajemnej nie zostały wykonane w całości lub części, syndyk może, za zgodą sędziego-komisarza, wykonać zobowiązanie upadłego i zażądać od drugiej strony spełnienia świadczenia wzajemnego lub od umowy odstąpić ze skutkiem na dzień ogłoszenia upadłości.
1a./ Wydając zgodę, o której mowa w ust. 1, sędzia-komisarz kieruje się celem postępowania upadłościowego, biorąc także pod uwagę ważny interes drugiej strony umowy.
1c./ Jeżeli w dniu ogłoszenia upadłości upadły był stroną umowy innej niż umowa wzajemna, syndyk może od umowy odstąpić, chyba że ustawa przewiduje inny skutek. Przepisy ust. 1-1b stosuje się odpowiednio.
Jak przy tym wskazano w uzasadnieniu ustawy wprowadzającej art. 98 ust. 1c do Prawa upadłościowego: „Projekt przewiduje również zmianę art. 98 p.u.n. poprzez wprowadzenie rozwiązania umożliwiającego syndykowi odstąpienie od umów niebędących umowami wzajemnymi, których stroną jest upadły, oraz zabezpieczenie kontrahentów upadłego poprzez możliwość dochodzenia odszkodowania za skutki wywołane tym odstąpieniem. Rozwiązanie to będzie miało istotny wpływ na roszczenia wynikające z kaucji gwarancyjnych poprzez wprowadzenie zasady zwrotu środków z kaucji gwarancyjnych do masy i zaspokajania potencjalnych roszczeń gwarancyjnych w drodze zgłoszenia wierzytelności do masy. Proponowana zmiana rozstrzyga sporną w orzecznictwie kwestię uprzywilejowania potencjalnych roszczeń gwarancyjnych wierzycieli upadłego zabezpieczonych kaucją gwarancyjną w stosunku do pozostałych wierzycieli. Jednocześnie, w celu zabezpieczenia słusznych praw kontrahenta upadłego, wprowadza się zasadzę, że odstąpienie od każdej umowy wymaga zgody sędziego-komisarza, który wydając zgodę, kieruje się celem postępowania upadłościowego, biorąc także pod uwagę ważny interes drugiej strony umowy.”.
Wobec powyższego kaucja gwarancyjna wniesiona przez upadłego może podlegać zwrotowi wcześniej niż wynika to z umowy zawartej z upadłym. Sytuacja taka może mieć miejsce w przypadku, gdy Syndyk odstąpi za zgodą Sędziego-Komisarza od umowy kaucji gwarancyjnej ze skutkiem na dzień ogłoszenia upadłości.
Adwokat i doradca restrukturyzacyjny Piotr Duda, Adwokat i doradca restrukturyzacyjny Anna Wasilewska