Ewentualne potrącenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym.
Postępowanie upadłościowe zmienia zasady, na jakich dokonywane są potrącenia.
Kilka aspektów związanych z dokonywaniem potrąceń poruszaliśmy w poprzednich wpisach.
Wśród przykładów można wskazać w szczególności na art. 96 Prawa upadłościowego, zgodnie z którym wierzyciel, który chce skorzystać z prawa potrącenia, składa o tym oświadczenie nie później niż przy zgłoszeniu wierzytelności. Prawo upadłościowe określa więc termin ostateczny, w którym możliwe jest dokonanie potrącenia w postępowaniu upadłościowym. W przypadku, gdy wierzyciel przekroczy ww. termin, równoznaczne to jest z tym, że utracił on prawo do potrącenia w postępowaniu upadłościowym.
Nie można więc dokonać zgłoszenia wierzytelności, a dopiero za kolejnym pismem wysłanym w późniejszej dacie złożyć oświadczenia o potrąceniu. W takim przypadku bowiem potrącenie nie odniosłoby skutku i jeśli Syndyk zażądałby zapłaty wierzytelności upadłego wskazanej w takim nieskutecznym oświadczeniu o potrąceniu, to taki dług należy uregulować.
Zaniechanie złożenia oświadczenia o skorzystaniu z prawa potrącenia w terminie przewidzianym w art. 96 Prawa upadłościowego powoduje taki skutek, że wierzyciel upadłego może uzyskać zaspokojenie zgłoszonej wierzytelności tylko w ramach udziału razem z innymi wierzycielami upadłego w podziale funduszy masy upadłości, według szczegółowych zasad zawartych w przepisach (tak SN w wyroku z 22.10.2015 r., IV CSK 749/14, LEX nr 1943222).
Niezłożenie oświadczenia o potrąceniu we właściwym czasie może spowodować powstanie wielu niepotrzebnych problemów, w tym sporu sądowego z syndykiem. Co więc w przypadku, gdy mamy wątpliwość, czy dana wierzytelność istnieje (bo np. w momencie, w którym składamy zgłoszenie wierzytelności, nadal jeszcze trwa proces sądowy wszczęty z powództwa upadłego przed ogłoszeniem upadłości o wierzytelność, którą na wypadek przegrania tego procesu chcemy uwzględnić w oświadczeniu o potrąceniu – czy możemy skorzystać z tzw. ewentualnego zarzutu potrącenia?
W postępowaniu upadłościowym dopuszczalne jest stosowanie tzw. ewentualnego potrącenia wierzytelności, a co potwierdza orzecznictwo sądowe, w tym orzecznictwo Sądu Najwyższego.
Wykorzystanie tej instytucji uchroni przy tym wierzyciela przed skutkami braku terminowego dokonania potrącenia w świetle art. 96 Prawa upadłościowego, gdyby to wierzyciel wnosił zgłoszenie wierzytelności w czasie, w którym nadal miał wątpliwość co do istnienia poszczególnych wierzytelności.